Efsanelere konu ”Edirne kırmızısı” renginin bitkisinde ilk hasat yapıldı

EDİRNE (AA) Osmanlı döneminde casusluk olaylarına konu olduğu için "efsane renk" olarak da bilinen "Edirne kırmızısı"nın (Rouge d'Adrinople) elde edilmesinde kullanılan kök boya bitkisi "rubia tinctorum"un ilk kök hasadı yapıldı.

Trakya Üniversitesinden (TÜ) yapılan yazılı açıklamaya göre, rengin kent kimliğine kazandırılması amacıyla yürütülen Edirne Kırmızısı Stratejik Eylem Planı kapsamında ekilen, Edirne kırmızısının hammaddesi bin kök "rubia tinctorum" bitkisi, hasat edildi.

İlk hasatla birlikte Edirne'de bulunan yerel popülasyonlar ile İran'dan getirilen 2 popülasyonun Trakya şartlarında verim ve boya maddesi oranları incelenmeye başlandı.

Yapılacak incelemeler sonunda bu bitkinin bölge şartlarında tarımsal potansiyeli ortaya konulacak.

"Rengin üstü arkeolog edasıyla açıldı"

Açıklamada görüşlerine yer verilen TÜ Rektörü Prof. Dr. Erhan Tabakoğlu, üniversitenin, yüklendiği tarihsel misyona uygun olarak şehir ekonomisine ve kent kimliğine katkı sağlamak için büyük bir titizlikle hayata geçirdiği plan çerçevesinde attığı adımların karşılığını almaya başladığını ifade etti.

Üstü örtülen Edirne kırmızısının artık kent kimliğine kazandırıldığını ifade eden Tabakoğlu, şunları kaydetti:

"Bu şehrin toprakları verimlidir. Bu topraklar nasıl ki manevi olarak ekilen tüm değerleri bağrında yüzyıllarca saklıyorsa maddi olarak ekilen tohumları da yeşertiyor. Yüzyıllar önce Edirne'de üretilen ve Avrupa'da büyük etki uyandıran Edirne kırmızısı, yıllar içerisinde unutulmuş ve üstü toprakla örtülmüştü. Bir arkeolog edasıyla kültürümüzü, geçmişimizi, tarihimizi, medeniyetimizi büyük bir hassasiyetle incelerken karşımıza çıkan Edirne kırmızısını tekrar kent kimliğine kazandırıyoruz.

Şehrimize büyük bir katkı sağlayacağına inandığımız bu eşsiz rengi veren kök boya bitkisinin tohumlarını, bu verimli topraklara ekmiştik. Bugün de ilk hasadımızı yapıyoruz. İnşallah en kısa süre içerisinde kıymetli hocalarımızın çalışmaları ile rengimizi tekrar şehrimizle buluşturacağız."

Havsa Meslek Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Mustafa Tan da 17 ve 18. yüzyıllarda Edirne'de bol miktarda yetiştirilen ve ihraç edilen "rubia tinctorum"un 19. yüzyılda sentetik boya üretiminin yaygınlaşmasıyla doğal boya bitkisinin önemini kaybettiğini belirtti.

Sentetik boyaların insan ve çevreye verdiği zararlar ortaya çıktıkça yeniden doğal boya bitkilerine dönüş başladığının altını çizen Tan, "Son yıllarda hem ülkemizde hem de Avrupa'da kök boya bitkisinin yetiştiriciliği ile ilgili projeler hazırlanmaktadır. Amacımız, Edirne kırmızısının yeniden şehrimizin kültürüne kazandırılması için tarımsal katkı yapmak ve üreticiler için alternatif bir ürün ortaya koymaktır." dedi.

Edirne kırmızısının öyküsü

Dünya tekstil sanayisinde önemli bir yere sahip olan Edirne kırmızısı, 15. yüzyılda şehirde kök boya olarak üretildi.

"Tuğla kırmızısının daha parlağı" olarak nitelenen rengi elde eden ve adına "Edirne kırmızısı" diyen iki boya ustası, formülü bir süre sonra Fransa'ya götürerek bu rengin Avrupa'daki tekstil sanayinde yaygınlaştırılmasını sağladı.

Fransa'da 1740'lı yıllarda üretildikten sonra "Rouge d'Adrinople" (Edirne kırmızısı) adıyla sektörde yer edinen renk, özellikle tekstil alanında kullanıldı.

Edirne'de tarihi yapıların süslemelerinde ve şehrin geleneksel el sanatlarında kullanılan renk, aradan geçen süreçte unutulmaya yüz tuttu.

Rengin Avrupa'ya taşınması ve rengin formülünün elde edilmesi sürecinde pek çok casusluk faaliyetleri yürütülmesi, Edirne kırmızısının "efsane renk" ya da "efsanelere konu renk" olarak anılmasına neden oldu.